- Home
- Rouwverwerking bij kinderen
Rouwverwerking
Tranen zijn er in alle soorten en maten: ik-mis-je-tranen, laat-me-met-rust-tranen, ik-ben-boos-tranen, was-het-maar-nooit-gebeurd-tranen en noem zo maar op. Ook kinderen maken ingrijpende dingen mee, waarbij ze rouwen. Een dierbare kan ernstig ziek of overleden zijn, hun ouders kunnen scheiden of ze rouwen om hun biologische ouders als ze geadopteerd zijn.
Kinderen rouwen ook
Volwassenen denken soms dat kinderen te jong zijn om te beseffen wat er is gebeurd. En hopen dat de pijn en het verlies het kind bespaard zullen blijven. Maar dat is niet het geval. Het niet (volledig) begrijpen van de situatie is niet hetzelfde als niet rouwen. Kinderen hebben emoties en reacties die erg lijken op die van volwassenen. Het verschil is echter dat ze vaak nog niet over de vaardigheden van volwassenen beschikken om te begrijpen wat er gebeurt en om uit te drukken wat ze doormaken. Jonge kinderen bijvoorbeeld, beschikken nog niet over voldoende taalvaardigheden om hun gevoelens onder woorden te brengen.
Rouwen op je eigen manier
Elk kind rouwt op zijn eigen manier en laat dat op zijn eigen manier zien. Ook binnen een gezin doet elk kind dat op zijn eigen manier. Ze verliezen ook niet allemaal dezelfde vader of moeder, of hetzelfde broertje of zusje. Ze verliezen de persoon die ze er zelf van hebben gemaakt.
Kinderen rouwen op en af
Kinderen kunnen niet continu verdrietig zijn. Ze rouwen ‘op en af’. Een kind kan plotseling overdonderd worden door verdrietige gevoelens en even later weer vrolijk en gek doen. Dat afwisselen tussen verdriet en spelen is gezond gedrag. Zelfs bij een uitvaart…
Uitstellen van rouw
Kinderen kunnen hun rouw ook uitstellen. Ze gaan dan pas rouwen als de situatie weer veilig aanvoelt voor hen. Bijvoorbeeld als het thuis weer rustig en stabiel is. Dat kan wel een jaar of langer duren. Een kind kan dan bepaalde gedragsproblemen krijgen waarbij de omgeving vaak niet de link legt met het overlijden van de dierbare.
Rouwen is nooit ‘klaar’
Het is belangrijk om te beseffen dat rouwen bij kinderen in elke ontwikkelingsfase weer opnieuw naar boven komt. Kinderen ontwikkelen zich en komen tot nieuwe inzichten. Dus “het is al zo lang geleden” of “nu is het wel over” gaat absoluut niet op.
Begeleiding bij rouwen
Gelukkig is er tegenwoordig veel aandacht voor de rouwverwerking van kinderen. Bij uitvaartcentra zijn er vaak boekjes, folders en troostknuffels en worden de kinderen er goed bij betrokken. Mijn kinderen mochten bijvoorbeeld samen met hun neefjes en nichtjes tekeningen maken op de binnenkant van de deksel van de kist van oma. En op internet is er veel informatie te vinden, bijvoorbeeld op de site van ouders van jonge helden. Ook gaan kinderen bijvoorbeeld naar kindercoaches of rouwtherapeuten.
Praktijkervaringen
Ik vind het altijd zo ontwapenend hoe kinderen met hun rouw omgaan. Kinderen zijn speels, maar zijn dat ook in hun rouw. Laatst kwam er bij mij in de praktijk een meisje die vol trots een zilveren hart aan mij liet zien waar de as van haar moeder in zat. Ze hield het hart bij mijn oor, schudde het zachtjes heen en weer en zei: “Hoor je dat? Het rammelt”. Ze maakte het zelf laagdrempelig en bespreekbaar. Prachtig! Of een jongen die in een stripverhaal het hele verhaal rondom het ongeluk en overlijden van zijn vader op papier zette. Zo konden we er van een afstandje naar kijken en het bespreken. En bij het maken van herinneringendozen komen de leukste grapjes en anekdotes naar voren. Dit is ook het geval bij het rouwverwerkingsspel ‘Alle Sterren van de Hemel’. De mooiste gedichten en grappigste verhalen worden daarmee gemaakt en vertelt.
Maak het bespreekbaar
Mijn ervaring is dat wij als volwassenen nog meer een voorbeeldfunctie mogen zijn voor kinderen als het gaat om rouwverwerking en praten over de dood. Ik heb vaak op beurzen en informatiemarkten gestaan. Ik had dan ook altijd boeken en materialen over rouwverwerking in mijn stand staan. Menig volwassene keek, draaide zich weg en zei: “oeh, bah, de dood”. Dat vind ik jammer. Juist door open en eerlijk over doodgaan en rouwen te praten, laten we zien dat het voor kinderen ook oké is. Rouwen doe je niet alleen maar in jezelf, maar juist ook samen.
Sterkte
Het boek ‘Sterkte’ is daarbij ook zo’n geweldig hulpmiddel. Er wordt zo duidelijk uitgelegd waar kinderen tegenaan kunnen lopen. Bijvoorbeeld: wat is ‘condoleren’ eigenlijk en wat is een ‘uitvaartcentrum’?
Toen mijn oma overleed, snapte ik niets van wat er allemaal gebeurde. Mijn oma lag in een glazen kist in haar nachthemd. Ik had haar nog nooit in een nachthemd gezien. En de mensen zeiden iets tegen elkaar. Het leek wel op ‘gefeliciteerd’, maar dat vond ik raar! En we gingen ineens met zwarte auto’s en niet in onze eigen auto.
Dingen niet begrijpen, kan zo verwarrend zijn voor een kind. Dus praat met je kind over dit soort zaken en laat ze hun vragen aan je stellen. Het spreekwoord luidt niet voor niets: Gedeelde smart is halve smart…
