De vier B’s: je ziet ze vaak voorbijkomen op onze website en op social media. De B’s staan voor Blij, Bang, Boos en Bedroefd. Waarom hebben wij het zo specifiek over juist deze vier emoties?

De emoties blij, boos, bang en bedroefd zijn de emoties waaruit alle andere emoties ontstaan. De basis van de emotionele ontwikkeling. Juist deze vier basisemoties zijn bepalend voor het gevoelsleven van ons allemaal.

Primair en secundair

De vier basisemoties worden ook wel primaire emoties genoemd. Zij zijn eveneens herkenbaar bij dieren en worden waarschijnlijk gevormd door het oudste deel van onze hersenen: de primaire hersenen. Omdat de emoties blij, boos, bang en bedroefd in de hersenen eerder “ontstaan” zijn, zitten ze ook dieper geworteld en gebruiken we deze emoties sneller in reacties. Denk aan reflexen. Het zijn als het ware primitieve emoties. Naast de vier primaire emoties kennen we ook secundaire emoties. Dit zijn gevoelens die met een ingewikkelder proces uitstaan uit de vier eerste emoties. Het gaat dan om emoties waar meer denkwerk bij komt kijken. Deze emoties zijn te vinden in een “nieuwer” deel van de hersenen. We hebben het dan over gevoelens zoals verliefdheid, nervositeit, frustratie, teleurstelling of schaamte. Deze emoties ontstaan als een complexere vorm bovenop de vier basisemoties. Pas als we gaan nadenken over een primaire emotie ontstaat een secundaire emotie. Schaamte, bijvoorbeeld, komt voort uit de angst om niet geaccepteerd te worden door de omgeving. Je vult in wat een ander over jou zou denken. Een secundaire emotie als schaamte is dan geëvolueerd tot een complexere uiting van de basis-emotie Bang.

Niet goed of fout

Emoties an sich zijn niet goed of fout. We hebben in onze maatschappij wel de neiging om bijvoorbeeld de emotie Blij als positief te bestempelen en Boos als negatief. Maar alle emoties hebben evenveel bestaansrecht, omdat zij ieder een eigen functie hebben. Boos leert je bijvoorbeeld om grenzen aan te geven. Bang waarschuwt je voor gevaar en voorkomt dat je jezelf of een ander schade of pijn berokkent. Blij werkt als motivator om iets nog een keer te doen en Bedroefd helpt je om te rouwen. Het gaat er meer om dat je emoties in balans zijn. Je kunt wel TE Bang reageren, of TE Boos. Of zelfs TE Blij. Dan kun je wel spreken van positief of negatief. Alleen is de emotie zelf niet positief of negatief, maar de manier waarop je ermee omgaat. Een emotie is een tool. Een ding om te gebruiken. Met een schaar moet je ook niet wild gaan zwaaien, dan kan je iemand anders of jezelf pijn doen. 

Wie jong begint…

Voor de ontwikkeling van een kind is het van belang hoe er vanaf de prilste jeugd wordt omgegaan met emoties en hoe de omgeving daarop reageert. Leert het om angstig te reageren op nieuwe prikkels, dan zal dit zijn houding ten aanzien van veranderingen beïnvloeden. Krijgt het kind altijd zijn/haar zin als het boos wordt, dan leert het om boosheid in te zetten als machtsmiddel. Het is niet voor niets dat er tegenwoordig meer nadruk ligt op het bewust zijn van je eigen gevoelens bij opvoeden, het belang van zelf goed in je vel zitten en het kunnen “aarden”. Een kind voelt onze emoties haarfijn aan en leert via de ouders hoe het op situaties hoort te reageren. Met opvoeden gaat het niet alleen om wat je doet en wat je zegt, maar dus ook nog eens over wat je voelt. Hoe beter je doorhebt hoe emoties werken, hoe beter je je kind hierbij kunt begeleiden. 

Niet teveel over nadenken, maar voelen

Te weten dat de vier basisemoties het enige is waar je in feite mee hoeft te werken en de andere emoties vooral ontstaan doordat je “er teveel over nadenkt”, maakt het groeien in de emotionele ontwikkeling al een stuk eenvoudiger. In de pure vorm zijn de vier basisemoties heel waardevol. Het werkt dan ook het beste om deze gevoelens te omarmen voor wat ze zijn. Emoties zijn er om gevoeld te worden. Meer niet. Nu voel je dit en straks voel je weer iets anders. Emoties komen en gaan.

Emotie en identiteit

Gevoelens zijn niet goed of slecht. Ze zijn er gewoon. Het probleem is echter dat mensen geneigd zijn zich vast te klampen aan hun emoties. Zij verwarren het gevoel met hun identiteit, maar je bént niet boos, je hebt boosheid. Het gevoel is slechts tijdelijk en gaat voorbij. Dat je je bang voelt, betekent niet dat je een bangerik bent. Er zijn vast genoeg momenten dat je niet angstig reageert, dus plak jezelf of een ander geen etiket op. Het accepteren van jouw emoties en het erkennen van andermans gevoelens draagt bij aan een gezonde emotionele ontwikkeling. Het sleutelwoord is BALANS. Te veel van iets is nooit goed.

De manier waarop je met je emoties omgaat, zegt veel over jezelf. De emotionele ontwikkeling is een onlosmakelijk deel van je algehele ontwikkeling. Als je begrijpt en accepteert wat je voelt, is het makkelijker om jezelf te kunnen zijn. Dat geldt voor jou, maar zeker ook voor je kinderen.  

Geschreven door André Barendse, oprichter en uitgever van Blije Binnenste.